Το δημοψήφισμα του 15 και η αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση

Ιδιαίτερο και μοναδικό

Την 5η Ιουλίου του 2015 διεξήχθει δημοψήφισμα στη χώρα μας. Ήταν ιδιαίτερο και μοναδικό. Τα τρια τέσσερα που είχαν προηγηθεί στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους αφορούσαν τη μορφή του πολιτεύματος. Βασιλευομένη ή αβασίλευτη δημοκρατία; Αυτό ήταν τότε το ερώτημα. Τώρα όμως, για πρώτη φορά, οι Έλληνες πολίτες κλήθηκαν, απ’ τη πολιτική ηγεσία, ν’ αποφασίσουν επί συγκεκριμένου πολιτικού ζητήματος. Σχετικά με την έγκριση μιας διακρατικής συμφωνίας. Το ερώτημα ουσιαστικά ήταν: «Ναι ή Όχι στη πρόταση Γιουνκέρ;» ⁽¹⁾. Κι απάντησαν. Το 61,31% ΟΧΙ, το 38,69 ΝΑΙ⁽²⁾.

Κι έκανε το ΟΧΙ, ΝΑΙ ;

Στη συλλογική συνείδηση έχει μείνει ότι ο πρωθυπουργός της χώρας, Αλέξης Τσίπρας, έκανε το ΟΧΙ, ΝΑΙ. Εννοούν πως έπραξε το αντίθετο απ’ αυτό που του υπέδειξε η λαϊκή βούληση με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ο ισχυρισμός όμως δεν είναι ορθός. Οι Έλληνες πολίτες απέρριψαν τη πρόταση Γιουνκέρ. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του αποφάσισαν, στη βάση και των προγραμματικών δηλώσεων με τις οποίες πήραν την εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου, να προχωρήσουν σε νέες διαπραγματεύσεις με τους Θεσμούς (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Οι διαπραγματεύσεις⁽³⁾ κατέληξαν σε νέα συμφωνία την οποία και έφεραν προς έγκριση στο κοινοβούλιο μια μέρα πριν το Δεκαπενταύγουστο του 2015. Ήταν το 3ο μνημόνιο και υπερψηφίστηκε με 222 ψήφους βουλευτών.

Σε όλη αυτή τη διαδικασία δεν υπάρχει τίποτα το αντισυνταγματικό. Όλα έγιναν όπως το Σύνταγμα ορίζει.

Ήταν, λοιπόν, αδικαιολόγητο το this is a coup; Τυπικά ναι. Όσα έγιναν προβλέπονταν απ’ το καταστατικό χάρτη της χώρας. Τηρήθηκε κατά γράμμα. Τότε πώς και γιατί ξεσηκώθηκε αυτή η οχλοβοή;

Ήταν πλέον γνωστή η βούληση του λαού. Όλοι γνώριζαν ότι η λιτότητα είχε απορριφθεί. Αυτή ήταν η εντολή των πολιτών. Κι όμως το πολιτικό προσωπικό (και στην πραγματικότητα αφεντικό των πολιτών) κατά πλειοψηφία προχώρησε, όπως είχε κάθε δικαίωμα σύμφωνα με το Σύνταγμα, σε επαναδιαπραγμάτευση και επικύρωση της νέας συμφωνίας απ’ τη Βουλή.

Μπορεί η νέα συμφωνία να μη διέφερε ουσιαστικά απ’ την απορριφθείσα, την επονομαζόμενη και συμφωνία Γιουνκέρ. Ήταν όμως μια άλλη συμφωνία. Η εντολή της πλειοψηφίας των πολιτών ήταν ν΄ απορριφθεί η συμφωνία Γιουνκέρ. Ε, λοιπόν, την απέρριψαν. Δεν υπήρχε στο Σύνταγμα καμμία πρόβλεψη που να υποχρεώνει την κυβέρνηση να υποβάλλει και τη νέα συμφωνία στη κρίση των πολιτών.

Εκείνοι που επιμένουν στο this is a coup παραπλανούν (ή παραπλανούνται) υπονοώντας ότι στη χώρα μας το πολίτευμα είναι στοιχειωδώς δημοκρατικό. Κάτι τέτοιο όμως πόρρω απέχει απ’ το να είναι αλήθεια. Την εξουσία σε κάθε πολιτική οντότητα κατέχει εκείνος που έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο επί των πολιτικών ζητημάτων. Και στο τόπο μας αυτός δεν είναι ο δήμος. Εξού και δεν ζούμε σε δημοκρατία.

Η αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση

Ας περάσουμε τώρα στην αναγκαία, προς δημοκρατική κατεύθυνση, συνταγματική αναθεώρηση. Αρκεί στους έλληνες πολίτες, απλώς, η αποτύπωση της λαϊκής βούλησης μέσω δημοψηφισμάτων, τα οποία καλεί όποτε και για όποιο ερώτημα κρίνει ο πρωθυπουργός; Μάλλον όχι. Όπως είναι, σήμερα, θεσμοθετημένα στο σύνταγμα, τα δημοψηφίσματα δεν είναι παρά δημοσκοπήσεις σε πανεθνική κλίμακα με δείγμα το σύνολο των πολιτών. Το αποτέλεσμα, ακριβές αλλά άχρηστο. Σε τελευταία ανάλυση ο χαρακτήρας τους είναι απλά και μόνο συμβουλευτικός. Τον αποφασιστικό λόγο έχουν πάντα και μόνο οι επαγγελματίες πολιτικοί.

Η λύση αυτού του πολιτικού προβλήματος δεν θα είναι εύκολη. Η πρόταση όμως υπάρχει. Έχει διατυπωθεί απ’ την ομάδα Δημοκρατία & Δημοψήφισμα εδώ και κάποια χρόνια. Είναι η θεσμοθέτηση των Δημοψηφισμάτων Πρωτοβουλίας Πολιτών⁽⁴⁾. Ουσιαστικά πρόκειται για βήματα προς τη δημοκρατία. Η μεγάλη πλειοψηφία (ίσως κι η συντριπτική) των επαγγελματιών της πολιτικής θα ορθώσουν υψηλά εμπόδια σε κάθε τέτοια πορεία. Το γιατί ευεξήγητο. Δεν χρειάζεται να σταθούμε. Ήδη ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτήρισε υπονόμευση των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας τη θεσμοθέτησή δημοψηφισμάτων που καλούν αποκλειστικά και μόνο οι πολίτες⁽⁵⁾.

Ως εκ τούτου η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης, που έχει ξεκινήσει στη παρούσα βουλή, δεν μπορεί να προσφέρει στην πορεία εκδημοκρατισμού της πολιτικής ζωής στη πατρίδα μας. Δημοκρατική διέξοδος, όμως, υπάρχει. Έχει διατυπωθεί και πάλι απ’ την ομάδα Δημοκρατία & Δημοψήφισμα⁽⁶⁾. Η κεντρική ιδέα είναι η αναθεώρηση του άρθρου 110 έτσι ώστε αποκλειστικά υπεύθυνοι για κάθε αναθεώρηση του συντάγματος να καταστούν οι έλληνες πολίτες μέσω δημοψηφισμάτων πρωτοβουλίας πολιτών.

Η πορεία εκδημοκρατισμού ιχνογραφείται τις τελευταίες δύο δεκαετίες από συμπολίτες μας, με βιβλία και άρθρα. Βλέπουμε την αρχή της ενώ το τέλος χάνεται στο ομιχλώδες μέλλον. Η εξερεύνηση των τρόπων εκκίνησης έχει ήδη αρχίσει⁽⁷⁾.

                                                                       Αλεξόπουλος Διονύσης

⁽¹⁾ Η ακριβής διατύπωση φαίνεται στην επισυναπτόμενη εικόνα του ψηφοδελτίου του δημοψηφίσματος. Το ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΔΙΕΝΕΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ εδώ: http://www.ypes.gr/UserFiles/f0ff9297-f516-40ff-a70e-eca84e2ec9b9/oe092-22-4277.pdf
⁽²⁾ Τα αποτελέσματα απ’ το site του υπουργείου Εσωτερικών:http://ekloges-prev.singularlogic.eu/r2015/e/public/index.html
⁽³⁾ ναι, εκείνες του 17ωρου που κατέληξαν στο this is a coup.
⁽⁴⁾ η πρόταση της ομάδας Δ&Δ για τη θεσμοθέτηση των Δημοψηφισμάτων Πρωτοβουλίας Πολιτών: https://greekdimo.wordpress.com/proposal/
⁽⁵⁾ομιλία του στις 13/02/2019 σε συνεδρίαση της Βουλής με θέμα τη συνταγματική αναθεώρηση.
⁽⁶⁾ η πρόταση της ομάδας Δ&Δ για τη δημοκρατική συνταγματική αναθεώρηση: https://greekdimo.files.wordpress.com/2016/07/cf80cf81cf8ccf84ceb1cf83ceb7_cf84ceb7cf82_cebfcebcceacceb4ceb1cf82_ceb4ceb7cebccebfcebacf81ceb1cf84ceb9ceb1___ceb4ceb7cebccebfcf88ceb7.pdf
⁽⁷⁾ η εκλογική διακήρυξη του κόμματος ΔΗΜΟΠΠΟΛ: https://dimoppol.com/home/